Kotor je magičan grad smešten u jugoistočnom delu Bokokotorskog Zaliva, koji od 2000. godine smatraju jednim od najlepših fjordova na svetu, kao i područje najveličanstvenijih pejsaža Mediterana. Vrhovi i planine u zaleđu Kotora – Lovćen, 1694 metara i Orjen, 1894 metara, dele Bokokotorski zaliv na hercegnovski zaliv, tivatski zaliv i risansko-kotorski zaliv, povezane moreuzima Kumbor i Verige, koji je najuži deo bokokotorskog zaliva – 300 metara. Duž čitave obale Boke je niz malih naselja i gradova, sa pojedinačnim pričama i istorijom, vrednom istraživanja – Igalo, Herceg Novi, Savina, Meljine, Zelenika, Kumbor, Đenovici, Baošići, Bijela, Kamenari, Kostanjica, Morinj, Risan, Perast, Ljuta, Dobrota, Kotor, Škaljari, Stoliv, Morinj, Prčanj, Muo, Lepetane, Gornja i Donja Lastva, Tivat, Krtoli, Luštica…. .
Bokokotorski Zaliv je izuzetno kulturno područje nastalo skladnom simbiozom prirodnog fenomena i nasleđa koje je stvorio čovek. Kotor, naselje koji se prvi put u izvorima pominje 168. godine p.n.e, bilo je naseljeno tokom drevnih i rimskih perioda, kada je bilo deo rimske provincije Daimalacije, pod nazivima Acruvium, Ascrivium ili Ascruvium. Grad Kotor /kasnije nazivan Cattaro/je bio utvrđen od ranog srednjeg veka, kada car Justinijan 535. godine gradi svoje utvrđenje iznad drevnog Acruviuma, posle pobede nad Ostrogotima.
Bedemi moćne kotorske tvrđave, jednog od čuda srednjovekovne fortifikacione arhitekture Jadrana i primorja, nastajali su postepeno u periodu od 9. do 19. veka i predstavljaju neprekinuti pojas zidina oko starog urbanog jezgra i strme litice brda Sveti Ivan (San Giovanni) iznad grada. Tokom 14. veku se trgovina razvijena u naselju Cattaro, kako je grad nosio naziv do 1918. godine, takmičila sa susedima – Republikom Raguzom i Mletačkom Republikom. Grad Cattaro je stekao nezavisnost od vlasti Mletačke Republike 1420. godine, da bi pripadao mletačkoj provinciji Albaniji u periodu od 1420. do 1797., osim perioda otomanske uprave, od 1538. do 1571. i od 1657. do 1699. godine.
Crkvena arhitektura Bokokotorskog Zaliva se razvila mešavinom različitih stilova, posebno romaničkog i baroknog stila. Tokom mletačke vlasti, između 16. i 18. veka su se u Bokokotorskom zalivu od malenih ribarskih sela razvila naselja Perast, Dobrota, Prčanj i Stoliv, dostigavši status uglednih i bogatih pomorskih zajednica. Gornja Lastva je malo mediteransko mesto na brdu Vrmac koje razdvaja tivatski i kotorski zaliv, na 300 metara nadmorske visine, 3 km lokalnim asfaltnim putem od jadranske magistrale.
Gornja Lastva je smeštena je na osunčanoj padini brda Vrmac sa prekrasnim pogledom na tivatski zaliv i dalje, preko poluotoka Luštica, na otvoreno more. Sa niza vidikovaca i raznih tačaka do kojih se stiže pešačenjem Vrmcem, otvaraju se uvek nove panorame na delove tivatskog, kotorskog ili risanskog zaliva ili na celi bokokotorski zaliv sa najvišega vrha Vrmca – sveti Ilija.
Posetioce očekuje nezaboravni pogled na Bokokotorski zaliv, posle uspona do majušnog sela Gornjeg Stoliva, uz uživanje u blagotvornom mirisu divljeg bosiljka i svežem vazduhu, koji stiže sa okolinih planina. Prčanj je poznat kao drevni centar pomoraca iz vremena kada se plovilo jedrenjacima, ali i po lekovitim svojstvima – kao vazdušna banja i prirodno klimatsko lečilište. U Prčnju je, zbog posebne mikro klime, osnovana specijalna ustanova Vrmac, za lečenje bronhitisa, astme i alergoloških oboljenja.
Crkva svete Bogorodice u Prčnju je izgrađena u periodu od 1789. do 1913. godine po planovima mletačkog graditelja Bernarda Makarucija. To je najveća sakralna građevina u Boki kotorskoj. Pomorski kapetan Ivo Vizin (1806-1868) poreklom iz Prčnja je prvi od južnih slovena koji je svojim brodom „Splendido”, sredinom 19. veka, oplovio svet. Na poluostrvu Prevlaka nalaze se ostaci manastira Svetog Arhandela Mihajla, koji je obeležio jednu od najznačajnijih etapa u životu ovog područja – period od 9. do 14. veka. Na ovom mestu se prvobitno verovatno nalazio benediktinski manastir, a od polovine 13. veka je Sveti Sava na Prevlaci postavio stolicu zetskog episkopa. Bokokotorski zaliv je raskošno nadahnuće generacija umetnika i pesnika, a danas ponosni predstavnik regiona po kome se na međunarodnom nivou prepoznaju znamenitosti i nasleđe Crne Gore.
Kotor leži u podnožju ogromnog Lovćena, u Bokokotorskom zalivu koji je po svojoj lepoti i izgledu jedinstven na čitavom Mediteranu. Stari Grad Kotor je jedan od najbolje očuvanih srednjovekovnih gradova u ovom delu Mediterana, čiji je pokrovitelj vekovima bio Sveti Đorđe. Kotor je istrajao u očuvanju svog originalnog srednjovekovnog izgleda, tipičnog za gradove nastale u periodu između 12. i 14. veka.
Asimetrična organizacija uzanih ulica i 12 manjih i većih trgova Kotora, uz brojne vredne spomenike srednjovekovne arhitekture, doprinela je da Kotor postane deo UNESCO Svetskog prirodnog i kulturnog nasleđa. Urbano jezgro starog Kotora karakteriše sazvežđe uskih i stešnjenih prostora krivudavih ulica i brojnih manjih ili većih trgova, koji su u prošlosti imali ekonomsku funkciju – trg od oružja, trg od brašna, trg od mlijeka, trg od drva.
Kulturno nasleđe Kotora je obogaćeno jedinstvenim arhitektonskim stilom i ambijentalnom atmosferom. Utvrđeni sistem Kotora, koji ga štiti od mora, su zapravo zidine dužine 4,5 km, visoke 20 metara i široke 15 metara, očuvane kao jedno od svetskih istorijskih celina. Izgradnja zaštitnih bedema Kotora je započeta u ilirskom periodu, te si oni bili dograđeni i obnovljeni u 18. veku. Najstarija ulazna kapija Kotora, od tri postojeće ulazne kapije grada, je Južna Kapija, delimično sagrađena u 9. veku. Severna kapija i Glavna kapija Kotora su sagrađene u renesansnom stilu u prvoj polovini 16. veka.
Najlepši i najznačajniji spomenik romaničke arhitekture na Jadranu je veličanstvena Katedrala Svetog Trifuna u Kotoru, sagrađena 1166. godine na ostacima ranijeg hrama iz 8. veka. Kupola Katedrale posvećene Svetom Trifunu – zaštitniku grada Kotora je izgrađena u baroknom stilu, a stubovi su obloženi čuvenim mermerom sa ostrva Korčule. U Katedrali Svetog Trifuna u Kotoru postoje ostaci fresaka iz 14. veka. U dragocenoj Riznici kotorske katedrale se čuvaju retki umetnički predmeti koje su izrađivali majstori iz Kotora u periodu od 14. do 20. veka. Sveti Trifun je obično predstavljen sa modelom svoje crkve iz Kotora u rukama, a Sveti Bernard iz Sijene stoji kao zaštitnik moreplovaca i svega što je u vezi sa pomorstvom.
Najlepše su rozete na Katedrali Svetog Trifuna koje su u prošlosti bile romaničke, a danas ih ukrašavaju gotsko-romanički detalji. Uz Katedralu Svetog Trifuna, u srcu starog dela Kotora postoji mnoštvo primera crkvene arhitekture iz doba od 12. do 20. veka. Romanička Crkva Svetog Luke je sagrađena 1195. godine, u doba vladavine srpskog velikog župana Stefana Nemanje i njegovog sina Vukana. Romanička Crkva Svete Ane potiče sa kraja 12. veka i oslikana je freskama iz 15. veka.
Romanička Crkva Svete Marije je sagrađena 1221. godine na ostacima predromaničke crkve i obuhvata ostatke monumentalnih fresaka, kao i ranohrišćansku krstionicu. Crkva Svetog Mihaila u gotskom stilu arhitekture je sagrađena na ostacima Benediktanskog manastira iz 7. veka, a njene freske potiču iz 15. veka. Lapidarijum se danas nalazi u Crkvi Svete Klare iz 14. veka, koju odlikuje izuzetno lep mermerni oltar, rad vajara Franceska Kabjanka iz 18. veka.
Crkva Bogorodice zdravlja potiče iz 15. veka i nalazi se na pola puta prema Brdu Svetog Jovana. Pravoslavna crkva Svetog Nikole je izgrađena početkom 20. veka u srpsko-vizantijskom stilu i sadrži dragocenu zbirku ikona i izvanredan ikonostas. Sahat kula iz 17. veka u središtu kotorskog trga preko puta Glavne kapije je jedan od simbola Kotora. Ispod Sahat kule je Stub srama, koji je služio za kažnjavanje optuženih za krađu, tako što je optuženi/optužena bio/bila privezana za Stub, da bi svi stanovnici Kotora znali za njegov/njen prestup. Veoma zanimljiva znamenitost, kada se posmatra sa stanovišta savremenih odnosa.
Kotor je rodni grad čuvenih pomoraca i trgovaca, koji su u spomen i slavu svoga perioda izgradili mnoge aristokratske zgrade, koje danas ponosno svedoce o raskosnoj proslosti i bogatom nasledu. U starom delu Kotora je izgrađeno devet palata. Palata Drago, izgrađena u 14. i 15. veku se nalazi na Trgu Svetog Trifuna. Odlikuju je divni gotski klesani prozori i portali. Palata Bizanti se nalazi na glavnom Trgu od oružja u Kotoru. Sagrađena je u 14. veku, da bi bila detaljno obnovljena posle zemljotresa 1667. godine. Njeni prozori, portali i stepenište joj daju renesansni izgled. Predivna Palata Pima je smeštena na Trgu od brašna i dominira svojom lepotom, jer je njen vlasnik i glavni predstavik porodice Pima bio tokom kasnog srednjeg veka jedan od najčuvenijih i najbogatijih trgovaca žitom u ovom području. Sagrađena je u renesansno-baroknom stilu u 17. veku.
Barokna Palana Grgurina je smeštena na Trgu Muzeja /Pjaca od Muzeja/ i u njoj je čuveni Pomorski Muzej, sa impresivnom zbirkom o pomorstvu u Bokokotorskom Zalivu i kulturnom procvatu regiona. Muzej Pomorstva sadrži zbirku modela brodova, instrumenata, oružja, mapa, povelja i dokumenata od izuzetnog naučnog i istorijskog značaja. Pomorski Muzej u Kotoru je znamenitosti koju ne smete propustiti, jer čuva pomorsku tradiciju od propadanja i zaborava i povezuje more u Kotoru sa njegovim stanovnicima, čuvenim pomorcima koji su krstarili odavde ka dalekim morima. Odmah pored ulaza u srednjovekovnu Palatu Grgurinu su dva mala topa, koji simbolično predstavljaju stalnu borbu bokeških moreplovaca sa piratima. Palata Grgurina u Kotoru je izgrađena u 18. veku i pripadala je aristokratskoj porodici Grgurina.
Posebno je zanimljiv očuvan mletački raspored svih prostorija – kuća jednog gospodara ima četiri sobe i salon. Palata Grubonja se nalazi u blizini Severne kapije Kotora i potiče iz 16. veka. Izgrađena je u renesansnom stilu i na njenoj fasadi je grb stare kotorske apoteke. Palata Beskuca se nalazi na ulici koja vodi od glavnog trga do Trga brašna. Ukrašava je divni gotski portal, koji je jedan od najlepših cvetnih gotskih ostvarenja na čitavoj istočnoj Jadranskoj obali. Porodična legenda kaže da su Beskuće došle na Prčanj iz Strpa, kao beskućnici, ali da su se brzo obogatili, pa da je već konte Jozo Beskuća imao 99 kuća, u Boki i Italiji. On je hteo da postane vlasnik ravno stotinu kuća, pa da promeni prezime u „Stokuća“, ali mu to nije uspelo.
Klimu Kotora odlikuju topla suva leta i blage vlažne zime. Najtopliji mesec je jul, sa prosečnom temperaturom vazduha od 25 °C, a najhladniji mesec je januar, sa prosečnom temperaturom od 7,4 °C. Najčešći vetrovi duvaju sa jugoistoka, kao i bura, koja dolazi sa severa. Sezona kupanja u Kotoru obično traje 144 dana.
Gradska pijaca u Kotoru je još jedna tradicija ovog grada i “pod markat” je oduvek pulsirao pijačni život. Želeli smo da sa Vama podelimo i veoma zanimljivu priču o kotorskoj pijaci, koju smo čuli od Gospođe Marianne van Twillert-Wennekes. Početkom 20. veka, kada je Kotor bio deo Austro-ugarske carevine, veoma je korišćen uzani put sa mnogo serpentina, od Lovćena do Kotora, kojim se putovalo na magarcima, a posebno su njime putovale Crnogorke koje su na pijaci u Kotor prodavale svoje poljoprivredne proizvode. Išle su strmim putem, teško natovarene robom na leđima. Ulazile su u grad noseći vino, šunku, sir i poljoprivredne proizvode, koje su menjale za so, maslinovo ulje, odeć i drugu skupocenu robu. Popodne bi se vraćale kući, uzbrdo, do svojih sela na nadmorskoj visini od 1000 metara i više…
Izvor: panacomp.net